Dowspuda i Rospuda i co to ma wspólnego z historią

Neoklasyczny trawnik w stylu angielskim, różowe bogaty mury, fasada, park starodrzewi i potem nic. Tak kusi turystów Dowspuda. Częste miejsce wypadów ekologicznych, kajakowych, przyrodniczych leśnych... Może kiedyś stanie się nie tylko mekką ekologów, ale także kultury? Na to liczymy!

Natura i historia, przyroda i kultura - taka jest właśnie ścieżka poznawcza przecinająca Dowspudę na Podlasiu - Suwalszczyźnie. Jak wiele można się dowiedzieć o historii regionu (swojego kraju) a nawet przypadkach historycznych, które często się powtarzają, podczas rowerowej albo kajakowej wyprawy ekologicznej na Rospudę.... Ale po kolei:

Prezentowane ruiny to pozostałość po tzw. Pałacu Paca. Pac - czyli Ludwik Michał Pac był generałem walczącym u boku Napoleona (podobno całkiem nieźle). Po klęsce generała udał się do Anglii, gdzie ... zaczął się uczyć nowoczesnego rolnictwa. Ta wiedza i praktyka bardzo przydała mu się po powrocie do kraju - posiadał majątek właśnie na terenie dzisiejszej miejscowości Dowspuda. Postawił pałac z idealnie prosperującym gospodarstwem rolnym. Sielanka nie trwała długo, gdyż jego zapędy patriotyczne i dział w powstaniu listopadowym (1830) i poniesiona klęska zmusiły go do emigracji. Majątek skonfiskowali zwycięzcy Rosjanie. Ze szkodą dla majątku niestety. Sam Pac umarł pięć lat później.

Pałac Paca w Dowspudzie Pałac Paca w Dowspudzie
Pałacyk a właściwie jego ruiny Pałacyk a właściwie jego ruiny

Pałac Paca był budowany przez hrabiego około trzech lat - przez dwóch włoskich projektantów. Park krajobrazowy zaprojektował angielski ogrodnik - co jest oczywiste po pierwszym spojrzeniu na typ krajobrazowy wokół pałacu - John Heiton. Wiele starodrzewi, idealne trawniki, proste konstrukcje, wielki plac przed fasadą pałacu - pewnie stanowiłby do dzisiaj idealny przykład architektury neogotyckiej w stylu angielskim, gdyby nie ukaz carski po śmierci hrabiego i oddanie majątku rosyjskiemu generałowi Sulimowi. Ten wydzierżawił pałac miejscowemu przedsiębiorcy, który - nie wiedzieć czemu - dopuścił do systematycznej dewastacji majątku. Rozkradziono materiały budowlane, wszystkie dobra z wnętrz, ceramikę, rzeźby (Karola Aurelli), fresko, bogatą galerię malarstwa, militaria, powycinano drzewa.. Ostatecznie zrobiono tam koszary.

Park starodrzewi wokół pałacu Park starodrzewi wokół pałacu
Historyczne klimaty Fot. Redakcja Historyczne klimaty Fot. Redakcja

Jak widać dobro - nawet architektury krajobrazu - bardzo często zależy od koniunktury politycznej. Jako, że teraz jest dobra, przy pomocy środków europejskich miejsce jest utrzymywane w czystości, pielęgnowane - być może stanie się kiedyś miejscem spotkań kulturowych. Na razie musi wystarczyć na historyczny element turystyki ekologicznej nad Rospudą. I może do dzisiaj używalibyśmy tamtejszej techniki ogrzewaniem ciepłym powietrzem (hypokaustum) - która jako bardzo innowacyjną przypisywano neogotyckiemu Pałacowi Paca.

Kasia Dulko / Moj Ogrodnik.pl Kasia Dulko / Moj Ogrodnik.pl
Pałacowy kompleks Paca w Dowspudzie Pałacowy kompleks Paca w Dowspudzie

Opracowanie tekstu i zdjęcia: Redakcja Moj-Ogrodnik.pl